Πένθος
Διεργασία πένθους
Όλοι μας ανεξαιρέτως κάποια στιγμή έχουμε έρθει αντιμέτωποι με την απώλεια. Άλλωστε το να χάσουμε κάτι που αγαπάμε αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε κάθε βήμα σε αυτό το ταξίδι που ονομάζεται ζωή, βιώνουμε την απώλεια: τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, την απώλεια μιας σχέσης, τον αποχωρισμό από τον αγαπημένο μας τόπο, την στέρηση των ονείρων μας κ.α.
Η ζωή κάποια στιγμή, με τρόπο αποφασιστικό, θα απαιτήσει από εμάς να έρθουμε αντιμέτωποι με την απώλεια μιας πολύτιμης και σημαντικής για εμάς ανθρώπινης σχέσης είτε λόγω απόστασης είτε λόγω θανάτου, και αυτή η απώλεια με τη σειρά της πυροδοτεί έναν ιδιαίτερο και μοναδικό πόνο για κάθε έναν άνθρωπο ξεχωριστά. Δεν υπάρχουν λιγότερο ή περισσότερο σημαντικές απώλειες. Για κάθε έναν άνθρωπο η ίδια απώλεια μπορεί να γίνεται αντιληπτή με τελείως διαφορετικό τρόπο και αυτό είναι και το μαγικό στοιχείο που μας κάνει ιδιαίτερους και ξεχωριστούς.
Το πένθος αποτελεί ένα γεγονός που δεν τυγχάνει επιλογής. Δεν μπορούμε να επιλέξουμε να μην σοκαριστούμε, να μην βιώσουμε θυμό ή οργή, να μην στενοχωρηθούμε, να μην κλάψουμε. Η αντίδραση μας στην απώλεια μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική μας υγεία. Μπορεί να προκληθεί σημαντικού βαθμού εξουθένωση, η οποία έχει τη δύναμη να καταβάλλει τον ανθρώπινο οργανισμό σε πολλαπλά επίπεδα. Τόσο η νοητική κατάσταση όσο και η βιολογική ομοιόσταση φαίνεται να επηρεάζονται σημαντικά.
Συνήθεις Αντιδράσεις
Η απώλεια είναι ιδιαίτερα τραυματική σε περιπτώσεις:
1. Άκαιρου πένθους
2. υπερφόρτωση πένθους
3. ξαφνικού θανάτου
Η διεργασία του θρήνου είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς βιώνοντάς και επιτρέποντας τη να συμβεί επιτυγχάνεται η βαθύτερη επεξεργασία της απώλειας. Επιπλέον, βρίθει εναλλακτικών κατευθύνσεων όπου διευκολύνεται η αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της εκάστοτε απώλειας. Μέσα από την εις βάθος επεξεργασία δίνεται η δυνατότητα εκμάθησης του κόσμου από την αρχή, ενός νέου, διαφορετικού κόσμου που έχει μεταβληθεί εξαιτίας της απώλειας.
Κατά τη διάρκεια διεργασίας του θρήνου επιχειρείταιη κατανόηση των συναισθημάτων, η απόδοση νοήματος στην απώλεια, η επανεπένδυση στη ζωή, εντάσσοντας μέσα σε αυτήν την απώλεια χωρίς ωστόσο αυτή να επιβαρύνει σημαντικά την διεκπεραίωση των καθημερινών δραστηριοτήτων καιη αναζήτηση τρόπων διατήρησης της ανάμνησης αυτού που έχει πεθάνει. Απαιτείται χρόνος μέχρι ο έντονος ψυχικά πόνος να μετατραπεί σε μια αίσθηση μελαγχολίας και σταδιακής συμφιλίωσης με την ιδέα της απώλειας. Γι αυτό είναι πολύ σημαντικό να μην βιαστείς καθώς δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη συνταγή ή κάποιος καθορισμένος χρόνος για το πένθος. Κάποιος άλλος μπορεί να χρειαστεί ελάχιστο χρόνο ενώ εσύ περισσότερο ή το αντίστροφο.
Ο κάθε άνθρωπος επεξεργάζεται τις εμπειρίες του με διαφορετικό τρόπο.
Αξίζει να επισημάνουμε πως είναι καλό να μην «παθολογικοποιούμε» τον θρήνο, ωστόσο εξίσου σημαντικό να επισημανθεί είναι ότι η κατανόηση σχετικά με την αναδιοργάνωση της ζωής (σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο) δεν συμβαίνει πάντοτε.
Η απόφαση για αναζήτηση υποστήριξης και βοήθειας αποτελεί προσωπική υπόθεση, ωστόσο σε περιπτώσεις που παρατηρήσεις ότι βιώνεις για παρατεταμένο χρονικό διάστημα κάποια από τα παρακάτω σημάδια καλό θα ήταν να σκεφτείς το ενδεχόμενο να απευθυνθείς σε κάποιον ειδικό που εξειδικεύεται στην επεξεργασία απώλειας.
Ανησυχητικά Σημάδια
Πένθος και Παιδί
Υπάρχει μια καλά στερεωμένη αντίληψη πως τα παιδιά δεν μπορούν να κατανοήσουν την έννοια του θανάτου, επομένως δεν μπορούν να επεξεργαστούν και την απώλεια. Η πραγματικότητα, ωστόσο, απέχει σημαντικά από αυτήν την αντίληψη. Τα παιδιά όλων των ηλικιών είναι περισσότερο εξοικειωμένα από όσο πιστεύουμε. Συνήθως, ο θάνατος της γιαγιάς, του παππού ή κάποιου αγαπημένου celebrity παρατηρείται ότι αποτελεί για το παιδί, την πρώτη επαφή με τον θάνατο. Ο θάνατος, όμως, υπάρχει και στην καθημερινότητά τους, στο παιχνίδι, στα παραμύθια, στις ιστορίες τους.
Η ηλικία και το γνωστικό επίπεδο του παιδιού αποτελούν τους πιο βασικούς παράγοντες κατανόησης της έννοιας του θανάτου. Πέραν όμως αυτών των δυο παραγόντων, υπάρχουν και άλλοι που παίζουν καίριο ρόλο όπως η νοητική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, το περιβαλλοντικό πλαίσιο μέσα στο οποίο μεγαλώνει, οι προηγούμενες εμπειρίες που είχε με το θάνατο αγαπημένου προσώπου και η προσωπικότητα.
"Γίνε αυτό που αγαπούσες περισσότερο στους ανθρώπους που έφυγαν απο τη ζωή"
Συχνές Ερωτήσεις
Όλα τα παιδιά, κάθε ηλικίας, θρηνούν. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνουν τον θρήνο τους για την απώλεια του αγαπημένου προσώπου διαφέρει από αυτόν των ενηλίκων, και ίσως για αυτόν τον λόγο να μην γίνεται εύκολα αντιληπτός. Η ζωή των παιδιών μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά και σε πολλαπλά επίπεδα από την απώλεια. Τα παιδιά έχουν έναν μοναδικό, δικό τους τρόπο διεργασίας του θρήνου.
Πρόκειται για μια μακροχρόνια διεργασία χωρίς προκαθορισμένο χρονικά τέλος. Αλλαγές που συμβαίνουν τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στο περιβάλλον μπορεί να φέρουν στο προσκήνιο τον θρήνο και έντονα συναισθήματα.
Τα παιδιά θρηνούν ανά διαστήματα, καθώς δεν μπορούν να αντέξουν για μεγάλο διάστημα τα έντονα συναισθήματα. Γι’ αυτό η διεργασία του θρήνου μπορεί να επιτυγχάνεται με δόσεις.
Ο θρήνος στα παιδιά μπορεί να εκφράζεται πιο συχνά με τη μορφή έργων και πιο σπάνια με τη μορφή λέξεων. Τα παιδιά συνήθως εξωτερικεύουν τον θρήνο τους μέσα από το παιχνίδι τους, τις ζωγραφιές τους και τις καθημερινές τους συμπεριφορές (ύπνος, φαγητό, σχολική επίδοση).
Τα παιδιά αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες στην αναζήτηση υποστήριξης. Συνήθως αποφεύγουν να αναζητήσουν υποστήριξη από συνομήλικους τους εξαιτίας της πεποίθησής και του φόβου ότι θα στιγματιστούν και θα απομονωθούν επειδή διαφέρουν. Ακόμη, δυσκολεύονται να αναζητήσουν στήριξη από το οικογενειακό τους περιβάλλον επειδή θεωρούν πως είναι πολύ απασχολημένο με τα δικά του προβλήματα.
Το παιδί χρειάζεται να:
- Συνειδητοποιήσει το τι συνέβη και να κατανοήσει τι ακριβώς έχει συμβεί στο αγαπημένο του πρόσωπο
- Εξωτερικεύσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του σχετικά με την απώλεια
- Γίνει αποδέκτης υποστήριξης από σημαντικούς άλλους
- Βρει τους πιο κατάλληλους, για το ίδιο, τρόπους διατήρησης της μνήμης του αγαπημένου προσώπου
- Επανεπενδύσει και να συνεχίσει τη ζωή του, εντάσσοντας μέσα σε αυτήν την απώλεια
- Ενημέρωσέ το έγκαιρα, χρησιμοποιώντας απλό και κατανοητό λεξιλόγιο
- Βοήθησέ το να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις του
- Βρείτε μαζί τρόπους για να διατηρήσετε την μνήμη του αγαπημένου προσώπου
- Προσπάθησε να διατηρήσεις τις καθημερινές συνήθειες, ώστε να εξασφαλιστεί η σταθερότητα
- Προσέφερε υποστήριξη σε σταθερή βάση
- Ξεσπάσματα θυμού/κλάμα
- Φόβος (ξαφνικοί φόβοι)
- Θλίψη
- Αλλαγές στη συμπεριφορά (εσωστρέφεια, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, χαμηλή επίδοση στο σχολείο)
- Αλλαγές στον ύπνο και την διατροφή
- Ενοχές
- Παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης (πιπίλα, ενούρηση)
- Σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλος, πόνος στην κοιλιά)
- Συνεχής αναζήτηση προσώπου που πέθανε
- Ανακούφιση (μετά από μια περίοδο έντονου άγχους λόγω του επικείμενου θανάτου)
- Απέφυγε να κρατήσεις κρυφή την είδηση του θανάτου
- Ενημέρωσε έγκαιρα
- Χρησιμοποίησε απλό και κατανοητό λεξιλόγιο
- Απέφυγε την χρήση λέξεων που μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση όπως «έφυγε», «χάθηκε», «τον πήρε ο θεούλης», «πήγε ένα ταξίδι», «πήγε στον ουρανό», «έγινε αστέρι»
- Ανέφερε τα πράγματα έτσι όπως έχουν γίνει και μην διαστρεβλώσεις την πραγματικότητα
- Άκουσε τι έχει να σε ρωτήσει το παιδί και απάντησε στις ερωτήσεις του με ειλικρίνεια
- Επισήμανε ότι το ίδιο το παιδί με τα λόγια και τις πράξεις του, δεν έχει σε καμία περίπτωση προκαλέσει το θάνατο του αγαπημένου προσώπου
- Μην βομβαρδίσεις το παιδί με πολλές πληροφορίες, τις οποίες δεν σου έχει ζητήσει
- Επανέλαβε τις πληροφορίες και σιγουρέψου ότι έχει κατανοήσει το τι συνέβη
- Ενημέρωσε το παιδί για το τι θα γίνει στο μέλλον, τι θα μείνει σταθερό, τι θα αλλάξει, ποιος θα το φροντίζει από εδώ και πέρα
- Αν σε ρωτήσει κάτι που δεν το γνωρίζεις, απλώς απάντησε «δεν ξέρω» με ειλικρίνεια
- Δημιούργησε ένα κλίμα μέσα στο οποίο το παιδί θα νιώθει ελεύθερο να εκφράσει οτιδήποτε το απασχολεί
- Μην κρίνεις και μην του λες τι και πως «πρέπει» να νιώθει
- Σεβάσου τη σιωπή του και διαβεβαίωσέ το ότι βρίσκεσαι εκεί οποιαδήποτε στιγμή σε χρειαστεί
- Επισήμανε πως όσα νιώθει είναι απολύτως φυσιολογικά
- Υπογράμμισε πως η αγάπη σου για το παιδί δεν επηρεάστηκε από το θάνατο και έχει παραμείνει ακλόνητη
- Δείξε ότι κατανοείς και αποδέχεσαι τα συναισθήματά του
- Μοιράσου μαζί του και τα δικά σου συναισθήματα, φανέρωσε τις δικές σου σκέψεις, κλάψε μαζί του και επισήμανε πως δεν υπάρχουν σωστά και λάθος συναισθήματα
- Δώσε χώρο στον εαυτό σου και στις δικές σου ανάγκες
- Θυμηθείτε στιγμές από το πρόσωπο που πέθανε
- Βρείτε μαζί τρόπους διατήρησης της μνήμης (άλμπουμ φωτογραφιών, κουτί αναμνήσεων,
- Κάνε αναφορές στο αγαπημένο πρόσωπο που πέθανε
- Θυμηθείτε γιορτές και επετείους
- Ρώτησε το παιδί εάν επιθυμεί να συμμετέχει στις τελετές (κηδεία, μνημόσυνο) και αν ναι τότε επιτρέψτε το
Αν δεις για παρατεταμένο διάστημα κάποιες από τις παρακάτω αντιδράσεις, καλό θα ήταν να αναζητήσεις την βοήθεια από κάποιον ειδικό:
- Αυτό-κατηγορία για τον θάνατο του αγαπημένου προσώπου
- Αυτοκτονικός ιδεασμός
- Προβλήματα στο σχολικό περιβάλλον
- Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (ουσίες, αλκοόλ, ριψοκίνδυνη οδήγηση)
- Απομάκρυνση από τις καθημερινής δραστηριότητες (παιχνίδι, συνομήλικοι, χόμπι)
- Προβλήματα στον ύπνο και την διατροφή
- Σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλος, πόνος στην κοιλιά)
Ένα παιδί μπορεί αν είναι περισσότερο ευάλωτο στην απώλεια όταν:
- Έχει έρθει αντιμέτωπο με πολλές απώλειες στο παρελθόν (υπερφόρτωση πένθους)
- Ο θάνατος του αγαπημένου προσώπου είναι ιδιαίτερα τραυματικός (δολοφονία, αυτοκτονία, ατύχημα)
- Αντιμετωπίζει ήδη πριν από τον θάνατο νοητικά προβλήματα
Δεν υπάρχει κάποια ηλικία που να είναι η ιδανική. Έναπαιδί που είναιαρκετά μεγάλο για να αγαπήσει είναι αρκετάμεγάλο και για να θρηνήσει. Κάθε παιδί οποιασδήποτεηλικιακής ομάδας μπορεί να παρευρεθεί σε μια τελετήκηδείας/μνημόσυνου προκειμένου να αποχαιρετήσει/διατηρήσει τη μνήμη απο το αγαπημένο τουπρόσωπο. Ωστόσο, είναι σημαντικό να είναι ενημερωμένοεξ αρχής για το τι πρόκειται να συμβεί και τι πρόκειται νααντικρίσει κατά τη διάρκεια της τελετής. Η μηέγκαιρηενημέρωση μπορεί να έχει άσχημες συνέπειες στο παιδίόπως τρόμο,φόβο, άγχος ή και μη εμπιστοσύνη.
Άρθρα
